سوره غافر

حم (از اسرار خدا و رسول است).(1)

نزول این کتاب آسمانی (قرآن) از جانب خدای مقتدر داناست.(2)

خدایی که بخشنده گناه و پذیرنده توبه (بندگان با ایمان) و منتقم سخت (از مردم ظالم بی‌ایمان) و صاحب رحمت و نعمت است، جز او هیچ خدایی نیست، بازگشت همه به سوی اوست.(3)

و (بدان ای رسول که) در آیات خدا کسی به (انکار و) جدل جز مردم کافر برنخیزد پس تو از اینکه کافران بر شهر و دیارها مسلط و متصرّفند دل نبازی (که اگر به آنها مهلتی دادیم موقع انتقام خواهد رسید).(4)

(اگر امت تو را تکذیب کردند غم مدار که) پیش از اینان هم قوم نوح و طوایف بعد از نوح نیز (پیغمبران را) تکذیب کردند و هر امتی همّت گماشت که پیغمبر خود را دستگیر (و هلاک) گرداند و جدل و گفتار باطل به کار گرفت تا برهان حق را پایمال سازد، من هم آنها را (به کیفر کفر) گرفتم و چگونه عقوبت سخت کردم!(5)

و همین گونه وعده خدای تو بر (عقاب و کیفر) کافران (امتت) محقق و حتم است که آنها همه اهل دوزخ هستند.(6)

فرشتگانی که عرش (با عظمت الهی) را بر دوش گرفته و آنان که پیرامون عرشند به تسبیح و ستایش حق مشغولند، هم خود به خدا ایمان دارند و هم برای اهل ایمان از خدا آمرزش و مغفرت می‌طلبند که ای پروردگاری که علم و رحمت بی‌منتهایت همه اهل عالم را فرا گرفته است، گناه آنان که توبه کردند و راه (رضای) تو را پیمودند ببخش و آنان را از عذاب دوزخ محفوظ دار.(7)

اى پروردگار ما آنان را در بهشت‏هاى جاودانى كه به آنان و به شايستگان از پدران و همسران و فرزندانشان وعده داده‏اى در آور ؛ يقيناً تو تواناى شكست‏ناپذير و حكيمى ؛(8)

و آنان را از عقوبت‏ها نگه دار ، و هر كه را در آن روز از عقوبت‏ها نگه دارى بى‏ترديد او را مورد رحمت قرار داده‏اى ؛ و اين همان كاميابى بزرگ است .(9)

كافران را [پس از ورود به دوزخ] ندا مى‏دهند : مسلماً دشمنى و خشم خدا نسبت به شما از دشمنى و خشم خودتان درباره خودتان بيشتر است ؛ زيرا دعوت به ايمان مى‏شديد پس كفر مى‏ورزيديد .(10)

مى‏گويند : اى پروردگار ما دوبار ما را ميراندى و دوبار زنده كردى ، اكنون به گناهانمان معترفيم ، پس آيا راهى براى بيرون آمدن [از دوزخ] هست ؟(11)

اين [سختىِ عذاب] به سبب اين است كه چون خدا به يگانگى خوانده مى‏شد [يگانگى‏اش] را انكار مى‏كرديد ، و اگر براى او شريك و همتايى قرار داده مى‏شد ، باور مى‏كرديد ؛ پس [اكنون] داورى ، ويژه خداى والامرتبه و بزرگ است . (12)

 اوست كه نشانه‏هاى خود را به شما نشان مى‏دهد ، و از آسمان براى شما رزق مناسب نازل مى‏كند ؛ و فقط كسانى متذكّر مى‏شوند كه به سوى خدا باز مى‏گردند(13)

 پس خدا را در حالى كه ايمان و عبادت را [از هر گونه شركى] براى او خالص مى‏كنيد ، بپرستيد گرچه كافران [از روش شما] ناخشنود باشند .(14)

بالا برنده درجات و صاحب عرش است ، روح را [كه فرشته وحى است] به فرمانش به هر كس از بندگانش بخواهد القا مى‏كند تا مردم را از روز ملاقات [كه روز رستاخيز است] بيم دهد . (15)

 روزى كه همه آنان آشكار مى‏شوند ، [و] چيزى از آنان بر خدا پوشيده نمى‏ماند . [و ندا آيد :] امروز فرمانروايى ويژه كيست ؟ ويژه خداى يكتاى قهّار است (16)

امروز هر كس را در برابر آنچه انجام داده است ، پاداش مى‏دهند . امروز هيچ ستمى وجود ندارد ؛ يقيناً خدا در حسابرسى سريع است .(17)

و آنان را از روز نزديك بيم ده ، آن گاه كه [از شدت ترس] جان‏ها به گلوگاه رسد ، در حالى كه همه وجودشان پر از غم و اندوه است . براى ستمكاران هيچ دوست مهربانى و شفيعى كه شفاعتش پذيرفته شود ، وجود ندارد !(18) [

او] چشم‏هايى را كه به خيانت [به نامحرمان] نگاه مى‏كند و آنچه را سينه‏ها پنهان مى‏دارند مى‏داند .(19)

خدا به حق داورى مى‏كند ، و معبودانى را كه [مشركان] به جاى او مى‏پرستند [چون از هر جهت ناتوانند] هيچ گونه داورى نمى‏كنند ؛ يقيناً خدا شنوا و بيناست .(20)

آيا در زمين گردش نكردند تا با تأمل بنگرند كه سرانجام كسانى كه پيش از آنان بودند ، چگونه بود ؟ آنان از ايشان نيرومندتر بودند ، و در زمين آثارى پايدارتر [چون قلعه‏ها ، خانه‏هاى استوار و كاخ‏هاى بسيار محكم] داشتند ، پس خدا آنان را به كيفر گناهانشان [به عذاب] گرفت ، و در برابر خدا حمايت گرى نداشتند .(21)

اين [كيفر دردناك] براى اين بود كه پيامبرانشان همواره دلايل روشن براى آنان مى‏آوردند و آنان [از روى تكبّر و عناد] كفر مى‏ورزيدند ، خدا هم همه آنان را [به عذابى سخت] گرفت ؛ زيرا او توانا و سخت كيفر است ؛(22)

به راستى موسى را با معجزات خود و برهانى آشكار فرستاديم (23)

به سوى فرعون و هامان و قارون ، ولى [آنان] گفتند : جادوگرى بسيار دروغگوست ! (24)

 چون حق را از سوى ما براى آنان آورد ، گفتند : پسران كسانى را كه با موسى ايمان آورده‏اند بكشيد ، و زنانشان را [براى بيگارى و خدمت] زنده بگذاريد . ولى نقشه كافران جز در بيراهه و گمراهى نيست . (25)

فرعون گفت : مرا بگذاريد تا موسى را بكشم و او پروردگارش را [براى نجات خود] بخواند ، چون من مى‏ترسم دين شما را تغيير دهد ، يا در اين سرزمين فساد و تباهى به بار آورد (26)

 موسى گفت : من از هر متكبر سركشى كه به روز حساب ايمان ندارد به پروردگارم و پروردگار شما پناه مى‏برم .(27)

مرد مؤمنى از خاندان فرعون كه ايمانش را پنهان مى‏داشت ، گفت : آيا مردى را مى‏كشيد كه مى‏گويد : پروردگار من خداست ؟ و بى‏ترديد از سوى پروردگارتان براى شما دلايل روشنى آورده است ، و اگر دروغگو باشد دروغش به زيان خود اوست ، و اگر راستگو باشد برخى از عذاب‏هايى كه به شما وعده مى‏دهد به شما خواهد رسيد ؛ زيرا خدا كسى را كه اسراف‏كار و بسيار دروغگوست هدايت نمى‏كند .(28)

اى قوم من ! امروز فرمانروايى و حكومت براى شماست كه در اين سرزمين پيروز هستيد ، ولى اگر عذاب خدا به سوى ما آيد ، چه كسى ما را يارى خواهد داد ؟ فرعون گفت : من جز آنچه را [صواب] مى‏بينم [و به آن يقين دارم و آن انكار موسى و كشتن او و تقويت حكومت من است] به شما ارائه نمى‏كنم ، و شما را جز به راه راست هدايت نمى‏نمايم .(29)

آن مرد مؤمن گفت : اى قوم من ! بى‏ترديد من بر شما از روزى مانند روز [عذاب] گروه‏ها [يى كه پيامبران را تكذيب كردند] مى‏ترسم (30)

چون سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود و كسانى كه پس از آنان بودند ؛ و خدا ستمى بر بندگان نمى‏خواهد [اين بندگانند كه بر خود ستم روا مى‏دارند ]. (31)

 و اى قوم من ! بى‏ترديد من از روزى كه مردم يكديگر را [براى نجات خود از عذاب] ندا مى‏دهند بر شما مى‏ترسم ؛(32)

روزى كه [به علت شدت عذاب] پشت‏كنان از اين سو به آن سو فرار مى‏كنيد [ولى از هر سو كه مى‏رويد ، شما را باز مى‏گردانند و] شما را [در برابر عذاب خدا] هيچ نگه دارنده‏اى نيست ؛ و هر كه را خدا [به سبب كبر و عنادش] گمراه كند ، او را هيچ هدايت‏كننده‏اى نخواهد بود (33)

بى‏ترديد يوسف پيش از اين دلايل روشنى براى شما آورد ، ولى شما همواره نسبت به آنچه كه آورده بود در ترديد بوديد ، تا زمانى كه از دنيا رفت ، [پس از مرگ او] گفتيد : خدا هرگز بعد از او پيامبرى مبعوث نخواهد كرد ، اين‏گونه خدا هر اسراف‏كار ترديد كننده‏اى را گمراه مى‏كند . (34)

كسانى كه درباره آيات خدا بى‏آنكه دليلى براى آنان آمده باشد ، گفتگوى بى‏منطق مى‏كنند [اين عمل زشتشان] نزد خدا و نزد اهل ايمان مايه دشمنى بزرگ است ؛ اين‏گونه خدا بر دل هر گردنكش زورگويى ، مُهر [تيره‏بختى] مى‏نهد(35)

و فرعون گفت : اى هامان ! براى من بنايى بسيار بلند بساز شايد به وسايلى برسم ،(36)

وسايل [بالا رفتن به] آسمان‏ها تا از خداى موسى آگاه شوم [كه كيست و كجاست ؟ !] هر چند موسى را [در گفته‏هايش درباره خدا] دروغگو مى‏پندارم . و اين‏گونه براى فرعون زشتى كردارش آراسته شد و از راه خدا باز ماند ، و نقشه فرعون جز در خسران و نابودى نبود .(37)

آن مرد مؤمن گفت : اى قوم من ! از من پيروى كنيد تا شما را به راه راست هدايت كنم .(38)

اى قوم من ! اين زندگى دنيا فقط كالايى بى‏ارزش و زودگذر است ، و بى‏ترديد آخرت سراى پايدار است .(39)

هر كه بدى كند جز به مانند آن كيفر نيابد ، و از مردان يا زنان كسانى كه كار شايسته انجام دهند در حالى كه مؤمن باشند ،در بهشت درآيند و آنان را در آن رزق بى‏حسابْ دهند (40)

اى قوم من ! چرا من شما را به سوى رهايى [از خسران دنيا و آخرت] مى‏خوانم ، و شما مرا به آتش مى‏خوانيد ؟ !(41)

مرا مى‏خوانيد كه به خداى يگانه كافر شوم و بر پايه نادانى ، چيزى را شريك او قرار دهم ! و من شما را به تواناى شكست‏ناپذير و بسيار آمرزنده مى‏خوانم .(42)

يقينى است آنچه مرا به سويش مى‏خوانيد براى او در دنيا و آخرت حقّ ادعا [ى الوهيت و ربوبيت] نيست ، و مسلماً بازگشت ما به سوى خداست ، و قطعاً اسراف‏كاران اهل آتش‏اند .(43)

پس به زودى [درستىِ] آنچه را [كه امروز درباره عذاب اسراف‏كاران] مى‏گويم [و شما باور نمى‏كنيد] متوجّه خواهيد شد ، و من كارم را به خدا وامى‏گذارم ؛ زيرا خدا به بندگان بيناست .(44)

پس خدا او را از آسيب‏هاى آنچه بر ضد او نيرنگ مى‏زدند ، نگه داشت و عذاب سختى فرعونيان را احاطه كرد .(45) [

عذابشان] آتش است كه صبح و شام بر آن عرضه مى‏شوند ، و روزى كه قيامت برپا شود [ندا رسد :] فرعونيان را در سخت‏ترين عذاب در آوريد .(46) [

ياد كن] هنگامى كه در آتش با يكديگر نزاع و كشمكش مى‏كنند ، پس ضعيفان به مستكبران مى‏گويند : ما [در دنيا] پيرو شما بوديم ، آيا مى‏توانيد بخشى از اين آتش را از ما دفع كنيد ؟(47)

مستكبران مى‏گويند : هم اكنون همه ما در آتش هستيم ، بى‏ترديد خدا [به عدالت] ميان بندگان داورى كرده است .(48)

و آنان كه در آتش‏اند ، به نگهبانان دوزخ مى‏گويند : از پروردگارتان بخواهيد كه يك روز بخشى از عذاب را از ما سبك كند .(49)[

نگهبانان] مى‏گويند : آيا پيامبرانتان دلايلى روشن براى شما نياوردند ؟ مى‏گويند : چرا آوردند . مى‏گويند : پس [هر اندازه كه مى‏خواهيد خدا را] بخوانيد ، ولى درخواست كافران جز در بيراهه و گمراهى نيست .(50)

بى‏ترديد ما پيامبران خود و مؤمنان را در زندگى دنيا و روزى كه گواهان [براى گواهى دادن] به پا ايستند ، يارى مى‏كنيم .(51)

همان روزى كه عذرخواهى ستمكاران سودشان ندهد و براى آنان لعنت خدا و سراى دشوارى است .(52)

محققاً ما به موسى هدايت عطا كرديم و كتاب [تورات] را به بنى‏اسرائيل به ميراث داديم ؛(53)

كتابى كه [سراسر] براى خردمندان مايه هدايت و تذكر است .(54)

پس [چنان كه موسى بر آزار بنى اسرائيل شكيبايى ورزيد ، تو هم بر آزار دشمنان] شكيبا باش ، بى‏ترديد وعده خدا حق است ، و از ميان رفتن [توطئه‏ها و موانعى كه به وسيله دشمنان در راه پيشرفت دعوتت به اسلام براى تو ايجاد شده] ، از خدا بخواه ، و پروردگارت را شب و صبح همراه با ستايش تسبيح گوى .(55)

بى‏ترديد آنان كه درباره آيات خدا بى‏آنكه دليلى براى آنان آمده باشد ، گفتگوى بى‏منطق مى‏كنند و در سينه‏هايشان جز كبر و بزرگ‏نمايى نيست به آن [عزت و سلطنتى كه در آرزويش هستند] نمى‏رسند ؛ پس به خدا پناه ببر ؛ زيرا او شنوا و بيناست .(56)

همانا آفرينش آسمان‏ها و زمين از آفرينش انسان مهم‏تر است ، ولى بيشتر مردم [به حقايق] آگاهى ندارند .(57)

و بينا و نابينا ، يكسان نيستند و [نيز] آنان كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‏اند با [مردم] بدكار برابر نمى‏باشند . اندكى متذكّر [اين حقايق] مى‏شويد . (58)

يقيناً قيامت آمدنى است ، هيچ ترديدى در آن نيست ، ولى بيشتر مردم [به سبب هواپرستى و غرور] ايمان نمى‏آورند .(59)

پروردگارتان گفت : مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم ، آنان كه از عبادت من تكبّر ورزند ، به زودى خوار و رسوا به دوزخ درآيند .(60)

خداست كه شب را براى شما پديد آورد تا در آن بياراميد ، و روز را روشن و مايه بينش قرار داد [تا در آن به كارهاى لازم بپردازيد] ؛ بى‏ترديد خدا نسبت به مردم داراى فزون‏بخشى است ، ولى بيشتر مردم سپاس گزارى نمى‏كنند .(61)

اين است خدا پروردگار شما كه آفريننده هر چيزى است ، هيچ معبودى جز او نيست ، پس چگونه [شما را از حق] بازمى‏گردانند؟(62)

اين‏گونه [كه شما منحرف مى‏شويد] آنان كه همواره آيات خدا را منكرند ، منحرف مى‏شوند .(63)

خداست كه زمين را براى شما جايگاه امن و آسايش آفريد ، و آسمان را بنايى [استوار] ساخت ، و شما را صورتگرى كرد و صورت‏هايتان را نيكو گردانيد ، و از چيزهاى پاكيزه [اى كه با طبيعت شما هماهنگ است] به شما روزى داد . اين است خدا پروردگار شما ، پربركت و سودمند است خدا پروردگار جهانيان .(64)

اوست زنده [بى‏زوال] ، هيچ معبودى جز او نيست ، پس او را در حالى كه ايمان و عبادت را براى او [از هر گونه شركى] خالص مى‏كنيد بپرستيد . همه ستايش‏ها ويژه خدا پروردگار جهانيان است .(65)

بگو : مرا نهى كرده‏اند از اينكه معبودانى كه شما به جاى خدا مى‏پرستيد بپرستم ؛ زيرا از جانب پروردگارم براى من دلايل روشن [بر حقّانيّت توحيد] آمده است و مأمورم كه فقط تسليم [فرمان‏ها و احكام] پروردگار جهانيان باشم . (66)

اوست كه شما را از خاك آفريد ، سپس از نطفه ، آن گاه از علقه ، سپس به صورت طفلى [از رحم مادران] بيرون مى‏آورد ، تا به كمال نيرومندى خود برسيد ، آن گاه سالخورده شويد ، و برخى از شما پيش از رسيدن به اين مراحل قبض روح مى‏شويد ، و [برخى زنده مى‏مانيد] تا به آن مدتى كه مقرّر است برسيد به خاطر اينكه [درباره حق] تعقّل كنيد .(67)

اوست كه زنده مى‏كند و مى‏ميراند ، و چون پديد آمدن چيزى را اراده كند ، فقط به آن مى‏گويد : باش . پس بى‏درنگ موجود مى‏شود .(68)

آيا به آنان كه درباره آيات خدا گفتگوى بى‏منطق مى‏كنند نظر نكردى كه چگونه آنان را [از حق به باطل] برمى‏گردانند ؟(69)

همانان كه قرآن و دينى را كه پيامبران خود را به آن فرستاديم انكار كردند ، پس به زودى [نتيجه انكار خود را] خواهند دانست ؛(70)

و آن زمانى است كه غل‏ها و زنجيرها [ى آتشين] در گردن‏هايشان باشد در حالى كه به وسيله آنها كشيده شوند ،(71)

در ميان آب جوشان ، سپس آنان را در آتش افروخته دوزخ مى‏سوزانند .(72)

آن گاه به آنان گويند : معبودانى كه [در الوهيت و ربوبيت] شريكان خدا مى‏گرفتيد كجايند ؟(73)

[همان معبودانى كه] به جاى خدا [مى‏پرستيديد] ، مى‏گويند : از نظر ما گم و ناپديد شدند ، بلكه ما پيش از اين چيزى را نمى‏پرستيديم . اين‏گونه خدا كافران را گمراه مى‏كند .(74)

اين [عذاب‏ها] براى آن است كه به ناحق در زمين مغرورانه سرمستى مى‏كرديد و به سبب آن است كه بر اثر تكبر به پايكوبى و خوشحالى مى‏پرداختيد .(75)

از درهاى دوزخ وارد شويد كه در آن جاو دانه‏ايد ؛ چه بد است اقامت‏گاه متكبران .(76)

نهايتاً [بر آزار اينان] شكيبا باش ، بى‏ترديد وعده خدا حق است . پس اگر بخشى از عذاب‏هايى را كه به آنان وعده مى‏دهيم به تو نشان دهيم ، يا تو را پيش از آن از دنيا ببريم [تفاوتى ندارد ، در هر صورت] آنان را به سوى ما بازمى‏گردانند [و كيفرشان را خواهند ديد] . (77)

قطعاً پيش از تو پيامبرانى فرستاديم ؛ سرگذشت گروهى از آنان را براى تو حكايت كرده‏ايم ، و سرگذشت برخى را بيان نكرده‏ايم . هيچ پيامبرى را نسزد كه جز به اذن خدا معجزه‏اى بياورد ؛ بنابراين هنگامى كه فرمان خدا [به عذاب دشمنان لجوج] برسد ، بر پايه حقّ داورى خواهد شد و آنجاست كه اهل باطل زيان خواهند كرد . (78)

خداست كه چهارپايان را براى شما پديد آورد تا بر بعضى از آنها سوار شويد ، و از [گوشت] بعضى از آنها بخوريد ؛(79)

و براى شما در آنها سودهايى است ، [آرى آنها را آفريد] تا با [سوار شدن بر آنها و حمل بار و بنه خود] به مقصدى كه در دل‏هاى شماست برسيد ، و بر آنها و بر كشتى‏ها حمل مى‏شويد .(80)

و همواره نشانه‏هاى [ربوبيت و قدرت] خود را به شما نشان مى‏دهد ، پس كدام يك از نشانه‏هاى خدا را انكار مى‏كنيد ؟ !(81)

آيا در زمين گردش نكردند تا با تأمل نظر كنند كه سرانجام كسانى كه پيش از آنان بودند [و سركشى و تكبّر مى‏كردند] چگونه شد ؟ همانان كه نفراتشان از اينان بيشتر و از ايشان نيرومندتر بودند ، و در زمين آثارى پايدارتر [چون قلعه‏ها و خانه‏هاى استوار و كاخ‏هاى بسيار محكم] داشتند ، ولى نفرات و قدرت و آثارى كه همواره به دست مى‏آوردند [چيزى از عذاب خدا را] از آنان دفع نكرد .(82)

هنگامى كه پيامبرانشان دلايلى روشن براى آنان آوردند ، به اندك دانشى كه نزد خود داشتند خوشحال بودند [و غير آن را چيزى به حساب نمى‏آوردند] ولى عذابى كه همواره آن را به مسخره مى‏گرفتند ، آنان را احاطه كرد .(83)

هنگامى كه عذاب سخت ما را ديدند گفتند : بى‏ترديد به خدا ايمان آورديم و به معبودانى كه با او شريك قرار مى‏داديم ، كافريم .(84)

ولى زمانى كه عذاب سخت ما را ديدند ، ايمانشان سودى به آنان نداد . سنت خداست كه از ديرباز نسبت به بندگانش جارى شده است [كه ايمانشان را پس از ديدن عذاب نمى‏پذيرد] و آنجاست كه كافران زيانكار شدند . (85)